Ponad milion Polaków zmaga się z łuszczycą – przewlekłą zapalną chorobą autoimmunologiczną o podłożu genetycznym. O samej łuszczycy i łuszczycowym zapaleniu stawów (ŁZS) pisaliśmy już na naszym blogu tu i tu. W tym artykule skupimy się na szczególnym aspekcie: ciąży z łuszczycą w tle.
Planowanie rodziny w obliczu łuszczycy
Choroba dotyka w równym stopniu kobiety i mężczyzn, w kontekście rodzicielstwa jest jednak bardziej problematyczna i obciążająca w przypadku pań. U przeważającej liczby kobiet łuszczyca ujawnia się właśnie w wieku rozrodczym (18–45 lat). Według statystyk średni wiek rozpoznania choroby przypada u kobiet na 28. rok życia.
Szacuje się, że rocznie na świecie 65–107 tys. kobiet cierpiących na łuszczycę rodzi dziecko, a 15 tys. z nich ma umiarkowaną lub ciężką postać choroby (tj. taką, która wymaga leczenia ogólnego lub terapii biologicznej). Ciąża wpływa na przebieg łuszczycy u przyszłych matek: 55% z nich obserwuje złagodzenie objawów, 21% pozostaje stabilna, a w 23% przypadków choroba się zaostrza. Nasilenie symptomów łuszczycy występuje u 40–90% kobiet w okresie poporodowym. Wtedy też 30–40% pacjentek zaczyna odczuwać dolegliwości stawowe i zapada na ŁZS.
Potencjalny poziom ryzyka dla płodu zależy od stopnia aktywności choroby u matki i stosowanego przez nią leczenia przed poczęciem oraz w trakcie ciąży.
Nakładanie się okresu reprodukcyjnego ze szczytem zachorowań na łuszczycę jest wielkim wyzwaniem w aspekcie planowania potomstwa i doboru formy leczenia bezpiecznej dla przyszłej matki i jej dziecka.
Boję się, więc rezygnuję z leczenia
Według danych z ankiety „Rodzicielstwo i prokreacja w kontekście łuszczycy” (na pytania odpowiedziało 1023 chorych), przeprowadzonej przez AMICUS Fundacja Łuszczycy i ŁZS, 26,6% kobiet i 10% mężczyzn chorujących na łuszczycę, decydując się świadomie na dziecko, zrezygnowało z leczenia. Dlaczego? Powodem jest strach. Przyszli rodzice obawiają się głównie tego, że dojdzie do uszkodzenia płodu w następstwie stosowania leków. Myślą także o możliwości odziedziczenia choroby przez potomstwo oraz o stygmatyzacji chorych na łuszczycę dzieci i połączonym z tym cierpieniu, którego chcieliby im oszczędzić.
Planowanie rodziny przez chorych na łuszczycę obarczone jest ogromnym stresem związanym z koniecznością dokonywania trudnych wyborów. Chcąc poprzez zawieszenie leczenia chronić zdrowie swojego dziecka, ryzykują własne, narażając się na poważne powikłania, m.in. ze strony układu sercowo-naczyniowego, i podwyższają ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego. Część ankietowanych nie chciała podejmować takich wyborów i zdecydowała o rezygnacji z bycia rodzicem.
Jak wybrać mniejsze zło
Rodzaj terapii łuszczycy zależy od stopnia aktywności i postaci choroby (łagodna, umiarkowana, ciężka, ŁZS).
Leczenie miejscowe
Maści i emolienty do stosowania zewnętrznego, są bezpieczne (poza paroma wyjątkami) dla kobiet w ciąży i stosowane przede wszystkim w łagodnej postaci łuszczycy. Stanowią leki pierwszego wyboru w przypadku ciężarnych pacjentek.
Fototerapia
Fototerapia to kolejna opcja uznawana przez lekarzy za stosunkowo neutralną, przy czym powinna być prowadzona u ciężarnych w ograniczonym zakresie i pod nadzorem lekarza, zwłaszcza w pierwszych 28 dniach ciąży (ryzyko wady cewy nerwowej u płodu).
Leki ogólne
Łuszczyca umiarkowana i ciężka oraz ŁZS wymagają silniejszych terapii, tj. leków stosowanych ogólnie lub nowoczesnych leków biologicznych. Z leków ogólnych jedynie cyklosporyna jest dopuszczalna u pacjentek w ciąży, i to tylko z bardzo agresywną, ciężką postacią łuszczycy. Każdy taki przypadek należy szczegółowo ocenić pod kątem korzyści wynikających z terapii w odniesieniu do ryzyka dla płodu (m.in. opóźnienie wzrostu wewnątrzmacicznego, zmiany funkcji immunologicznych, wcześniactwo). U pacjentek w ciąży chorujących na ŁZS bezpieczne są sulfasalazyna i azatiopryna.
Wszystkie inne popularne leki (metotreksat, acytretyna), stosowane ogólnie w leczeniu łuszczycy, są zabronione ze względu na właściwości teratogenne (toksyczne działanie na płód). Podczas zażywania tych leków i do 3 lat po zakończeniu terapii należy obowiązkowo stosować antykoncepcję.
Leki biologiczne
Jeśli chodzi o leki biologiczne, preparatem najszerzej zbadanym pod względem bezpieczeństwa stosowania w okresie rozrodczym, w ciąży oraz w trakcie karmienia piersią jest przeciwciało certolizumab pegol. Wykazano, że nie ma ono negatywnego wpływu na jakość nasienia u mężczyzn. Z tego względu jest to lek zalecany w terapii pacjentów planujących powiększenie rodziny, a wymagających leczenia biologicznego.
Jak wynika z ankiety Fundacji AMICUS, aż 60% uczestniczek i 55% uczestników badania nie rozmawiało ze swoim lekarzem o planach powiększenia rodziny i bezpiecznej dla dziecka terapii łuszczycowej. Niezwykle istotne jest, by decyzję o kontynuacji leczenia, jego zmianie lub czasowym przerwaniu podjąć świadomie i w porozumieniu z lekarzami prowadzącymi – dermatologiem i ginekologiem, a w przypadku ŁZS także z reumatologiem. Z tego powodu powstała kampania „Planujemy nowe życie”.
Łuszczycowe geny
Uczestnicy badania AMICUS oraz osoby, które wystąpiły w spotach kampanii „Planujemy nowe życie”, boją się, że przekażą chorobę swoim dzieciom.
Ryzyko zachorowania potomstwa wynosi:
- → 14%, gdy jedno z rodziców cierpi na łuszczycę
- → 40%, gdy oboje rodzice chorują.
Geny odgrywają ważną rolę w mechanizmie powstania choroby, przy czym ich znaczenie jest większe w przypadku wczesnej postaci łuszczycy – typ I, mającej początek przed 40. rokiem życia. Choroba dziedziczy się w sposób złożony, tzn. przy udziale kilku genów i czynników środowiskowych regulujących ich ekspresję. W przypadku łuszczycy największe znaczenie w podwyższeniu ryzyka zachorowania ma gen HLA-Cw6, natomiast predyspozycja do ŁZS związana jest bardziej z genem HLA-B27. Badania tych genów są szeroko dostępne. Można je zlecić w laboratorium genetycznym online bez wychodzenia z domu. Materiał do analizy stanowi wymaz z wewnętrznej strony policzka. Taką próbkę pacjent może pobrać samodzielnie sobie lub swojemu dziecku.
Literatura:
- Gottlieb A.B., Ryan C., Murase J.E. Clinical considerations for the management of psoriasis in women, International Journal of Women’s Dermatology, org/10.1016/j.ijwd.2019.
- Kurizky P.S., Ferreira C.C., Nogueira L.S.C., Mota L.M.H. Treatment of psoriasis and psoriatic artritis during pregnancy and breastfeeding. An Bras Dermatol. 2015; 90(3): 365
- http://luszczyca.edu.pl/2019/07/24/startuje-kampania-planujemy-nowe-zycie-przebadano-ponad-1000-chorych-2/.
- https://zdrowie.dziennik.pl/aktualnosci/artykuly/604611,badanie-pacjenci-z-luszczyca-starajac-sie-o-dziecko-przerywaja-leczenie.html.
- Michalak I., Kaszuba A. Łuszczyca i choroby kręgu łuszczycy, [w:] Dermatologia. Poradnik lekarza praktyka. Kaszuba A., Adamski Z. (red). Czelej, Lublin 2012: 122