CO TO JEST ZESPÓŁ GILBERTA?
Zespół Gilberta to uwarunkowana genetycznie choroba metaboliczna polegająca na zaburzeniu poziomu bilirubiny w surowicy krwi. U chorych stwierdzana jest tzw. hiperbilirubinemia czynnościowa, tj. podwyższone stężenie bilirubiny. Problem dotyczy 5–7% polskiej populacji. Częściej chorują mężczyźni niż kobiety (4:1).
OBJAWY
Bardzo często zespół Gilberta ma przebieg bezobjawowy, dlatego zwykle wykrywa się go przypadkowo. U 1/3 zdiagnozowanych dzieci podwyższony poziom bilirubiny wykryto podczas diagnostyki innych objawów, np. bólu brzucha.
Możliwe symptomy choroby to:
U osób dorosłych chorobę rozpoznaje się najczęściej przypadkowo przy okazji badań okresowych i stwierdzeniu nieprawidłowego wyniku bilirubiny przy prawidłowych wynikach pozostałych parametrów wątroby.
POWIKŁANIA
W zespole Gilberta często obserwuje się nadwrażliwość na leki, m.in. stosowane w onkologii, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwwirusowe i inne. U osób dorosłych obciążonych tą chorobą znamiennie częściej w odniesieniu do populacji ogólnej stwierdza się współwystępowanie schizofrenii, raka sutka i jelita grubego. 50% pacjentów ma współistniejącą anemię hemolityczną, co zwiększa u nich ryzyko kamicy pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych.
RYZYKOWNE GENY
Zespół Gilberta ma silny związek z polimorfizmem w rejonie promotorowym genu UGT1A1, który odpowiada za powstawanie enzymu o nazwie UDP-glukuronylotransferaza. Enzym ten występuje w komórkach wątrobowych i odgrywa istotną rolę w zamianie wolnej bilirubiny w formę sprzężoną z kwasem glukuronowym. Brak tego sprzęgania wynikający z obniżonej aktywności enzymu prowadzi do wzrostu stężenia bilirubiny w surowicy krwi.
Mutacja w regionie promotorowym genu UGT1A1 polega na wzroście liczby powtórzeń pary tymidyna–adenozyna (TA).
Większość chorych (ok. 90%) z zespołem Gilberta ma genotyp homozygotyczny A (TA)7TAA, czyli 7 razy powtórzoną sekwencję par (TA) w obu allelach genu UGT1A1. Częstość występowania takiej mutacji w populacji rasy białej wynosi 16%.
Szacuje się, że ok. 10% osób z zespołem Gilberta ma genotyp heterozygotyczny 6/7, tj. w jednym allelu posiada 6 powtórzeń par (TA), a w drugim 7 powtórzeń (TA). Prawdopodobnie występują u nich dodatkowe mutacje w genie UGT1A1 lub innych genach warunkujące ujawnienie się choroby.
Osoby zdrowe mają najczęściej genotyp A (TA)6TAA z 6 powtórzeniami par TA. Zdarzają się także allele z 5 lub 8 powtórzeniami par (TA), ale niezwykle rzadko.
DIAGNOSTYKA ZESPOŁU GILBERTA
Badanie genetyczne polega na analizie liczby powtórzeń (TA)n w rejonie promotorowym genu UGT1A1.